Het imposter syndroom: uitputtend, maar niet onomkeerbaar

Lisa (niet haar echte naam) zit tegenover me. Ze is slim, toegewijd en ambitieus. Ze heeft een masterdiploma en ook inmiddels haar derde baan, maar waar ze ook werkt, ze ervaart stress, twijfel en een gevoel van tekortschieten.

Lisa werkt structureel over. Niet omdat haar manager dat vraagt, maar omdat zij het gevoel heeft dat ze moet compenseren. Teveel aan willen pakken, altijd overwerken en nog steeds het gevoel hebben het niet goed genoeg te doen. En dus werkt ze ‘s  avonds tot heel laat over. Van haar sociale leven is nog maar weinig over. Ze wil alles perfect doen. Voor collega’s, voor klanten, voor de wereld. Maar ondertussen raakt ze steeds verder verwijderd van wat ze zelf wil of voelt.  En het erge is: bij haar voelt succes zelden als eigen verdienste; eerder als geluk of een vergissing.

Imposter Syndroom

Wat Lisa ervaart is herkenbaar voor velen, en het heeft een naam: het imposter syndroom. Het gaat om de diepgewortelde angst om door de mand te vallen, ondanks alles wat er al is bereikt. Mensen met dit patroon werken vaak extreem hard, vermijden risico’s en nemen complimenten niet serieus.

Hoe werkt het? Daar komt ‘confirmation bias’ bij om de hoek kijken: je ziet vooral bevestiging van wat je toch al gelooft. Kritiek blijft hangen, complimenten komen niet binnen. Zoals treffend wordt gezegd in The Imposter Cure (dr. Jessamy Hubbard)*:

“Denk eens aan hoeveel mentale tijd je besteedt aan de goede dingen.
En denk dan eens aan hoeveel tijd je besteedt aan de dingen waar je niet tevreden over bent.
Ik hoef je antwoord niet te horen om te weten dat je véél meer tijd besteedt aan wat je niet goed vindt gaan.”

“Als je de positieve dingen niet herhaalt in je hoofd of er met anderen over praat, krijgen ze geen kans om te blijven hangen.
Het gevolg is dat je los blijft staan van je eigen prestaties.”

En het gevolg daarvan? Een negatieve feedback-lus die jezelf en je energie langzaam uitput.

Hoe kom je er uit?

1. Doorbreek de ‘conformation bias’
   Sta bewust stil bij je ‘successen’, ook als ze niet zo voelen. Schrijf ze op. Herlees ze regelmatig. Deel ze. De kracht ligt in de herhaling! En check bij mensen die je vertrouwt of jouw zelfbeeld klopt met hoe zij jou zien.
2. Internaliseer successen
   Niet alles is geluk. Jij hebt het gedaan. Benoem dat, hardop. Laat positieve feedback binnenkomen en vasthouden. En durf trots te zijn op wat je doet, ook al voelt het onwennig.
   Niet denken: “Ik had geluk.”
   Wel denken: “Ik heb dit goed gedaan – dit is ook wie ik ben.”
   Zo bouw je langzaam aan een stabieler zelfbeeld dat niet afhangt van externe bevestiging.
3. Herken en doorbreek je copingstrategieën
   Overwerken, vermijden, perfectionisme, jezelf bekritiseren – het lijken oplossingen, maar ze houden het imposter syndroom juist in stand. Vraag je af: helpt dit gedrag of deze (kritische) gedachte mij werkelijk, of voedt het juist mijn onzekerheid?
4. Oefen zelfcompassie
   Schrijf eens een dag op wat je allemaal aan zelfkritiek tegen jezelf zegt. Zelfkritiek verlamt. Compassie bouwt op.
   “Zie compassie als het cement van je nieuwe zelfbeeld.”
   Wees mild als iets niet (helemaal) lukt. Wat zou een goede vriend tegen je zeggen? Zeg dat ook tegen jezelf.
5. Leef naar jouw waarden
   Veel ‘imposters’ proberen te voldoen aan wat anderen verwachten. Maar: wat wil jij zelf?

Lisa is geen uitzondering. Veel hoogopgeleide, betrokken, gevoelige mensen worstelen met dezelfde patronen. Het imposter syndroom is geen karakterfout – het is een misverstand over jezelf. En dat kun je veranderen.

Herken jij jezelf hierin? Je hoeft het niet alleen te doen. Samen kunnen we werken aan een eerlijker, rustiger en realistischer beeld van wie jij bent en wat je waard bent. Neem contact op voor een gratis, vrijblijvend kennismakingsgesprek.

*Hibberd, Jessamy (2019), The Imposter Cure, Londen: Octopus Publishing Group Ltd.